morarji desai information in marathi

२४ मार्च १९७७ रोजी मोरारजी देसाई भारताचे सहावे पंतप्रधान झाले. काँग्रेस पक्षाचे नसलेले असे ते पहिलेच पंतप्रधान होत. १९७७ च्या निवडणुकीत काँग्रेस पक्ष हारला आणि जनता पक्षाचे मोरारजी पंतप्रधान झाले. मोरारजी पक्के गांधीवादी, सच्चे देशभक्त, स्वातंत्र्यसेनानी, कणखर मनाचे, त्यागी वृत्तीचे असे व्यक्तिमत्त्व होते. भारताचा राजकीय इतिहास घडविण्यात मोरारजींचा मोठा वाटा आहे.

morarji-desai-information-in-marathi

गुजरातमधील बलसाड जवळच्या भादोली या खेड्यात मोरारजींचा जन्म २९ फेब्रुवारी १८९६ रोजी झाला. वडील सौराष्ट्रातील भावनगर संस्थानात शिक्षक होते. त्यांचे प्राथमिक शिक्षण भावनगर व कुंडला येथे झाले. त्यानंतर मॅट्रिकपर्यंतचे शिक्षण बलसाड येथे झाले. मॅट्रिकच्यावर्षी वडिलांचा मृत्यू झाला. पुढील शिक्षण मुंबईला विल्सन कॉलेजात घेतले. ते इंटर पास झाले तेव्हा स्वराज्याची चळवळ चालू झालेली होती.

महात्मा गांधी, अॅनी बेझंट, सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी, फिरोजशहा मेहता अशा लोकांच्या भाषणांची मोरारजींवर फार छाप पडली. लो. टिळकांच्या व्यक्तिमत्त्वाने ते फार प्रभावित झाले. १९१७ च्या सुमारास लष्करी शिक्षण देण्यासाठी मुंबई विद्यापीठाने यू. टी. सी. ची स्थापना केली. मोरारजीभाई त्यात दाखल झाले. मे १९१८ मध्ये डेप्युटी कलेक्टर म्हणून अहमदाबादला त्यांची नेमणूक झाली. १९३० मध्ये त्यांनी सरकारी नोकरी सोडली आणि ते काँग्रेसचे सभासद झाले. १९३० साली गुजराथ काँग्रेस कमिटीचे सदस्य म्हणून त्यांची नियुक्ती झाली. १९३१-३७ पर्यंत ते या पदावर होते.

१९३६ ते ४६ पर्यंत त्यांनी काँग्रेसवर्कीग कमिटीच्या सचिवपदाची धुरा सांभाळली. १९३७ साली ते मुंबई विधानसभेचे सदस्य झाले. नंतर ते काँग्रेस सरकारच्या मंत्रिमंडळात रेव्हेन्यू व वनखात्याचे मंत्री झाले. सुरतजवळील धारासना येथे मिठाच्या सत्याग्रहात त्यांनी भाग घेतला, कायदेभंगामुळे तुरुंगवासही भोगला. अशात-हेने त्यांना ३-४ वेळा तुरुंगवास घडला. १९४२ च्या भारत छोडो' आंदोलनाच्यावेळीही त्यांच्यासह अनेक प्रमुख नेत्यांची धरपकड झाली.

बाळासाहेब खेरांनी मोरारजींना १९३७ मध्ये आपल्या मंत्रीमंडळात प्रथम घेतले. १९४६ मध्ये अहमदाबाद, मुंबई, बंगाल येथे जातीय दंगे उद्भवले तेव्हा मोरारजींनी कडक कारवाई केली. म. गांधींच्या हत्येनंतरही जेव्हा हिंसा, जाळपोळ झाली, तेव्हाही मोरारजींनी कडक उपाय योजना करुन अत्याचार थांबवले. त्यांनी 'गृहरक्षकदला'ची संघटना सुरू केली.

१९३७-३८ ला मोरारजींकडे वनखात्याचा कारभार सोपवण्यात आला. तेव्हा आदिवासींच्या उन्नतीचे प्रयत्न केले. १९४६ ते १९५६ मोरारजी देसाई मुंबई राज्याचे मुख्यमंत्री होते. या काळात त्यांनी शासन व्यवस्थेत सुधारणा घडवली. कायदा, सुव्यवस्था व भ्रष्टाचार विरोधी मोहिमा आखल्या. १९५० मध्ये दारूबंदी अंमलात आणली. मुंबईत दळणवळणाच्या सेवेत सुधारणा केली. प्राथमिक शिक्षण सक्तीचे केले. शिक्षणाचे माध्यम इंग्रजी न ठेवता मातृभाषेतून शिक्षणास सुरूवात केली.

जनताभिमुखी कारभार करून जनतेच्या अडचणी निवारण केल्या.पुढे संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ झाली व यशवंतराव चव्हाण महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री झाले. मोरारजीभाई मध्यवर्ती मंत्रिमंडळात व्यापार व उद्योगमंत्री झाले. १९५८ मध्ये ते अर्थमंत्री झाले. तीन पंचवार्षिक योजना त्यांनी राबविल्या. १९६३ मध्ये त्यांनी सुवर्ण नियंत्रण कायदा अंमलात आणला. इंदिरा गांधींच्या मंत्रिमंडळात मोरारजी उपपंतप्रधान व अर्थमंत्री होते. चौथ्या पंचवार्षिक योजनेच्याकाळात देशाची आर्थिकस्थिती सुधारू लागली. मोरारजी यांनी सामाजिक व राजकीय अशा दोन्ही क्षेत्रात योगदान दिले आहे.

इंदिरा गांधी यांचा १९७७ सालच्या निवडणुकांमध्ये पराभव झाला आणि २४ मार्च १९७७ रोजी मोरारजींचा शपथविधी होऊन ते देशाचे पंतप्रधान झाले. प्रारंभी हे सरकार चांगले चालले. परंतु पुढे जुन्या विचारांचे काँग्रेसजन, समाजवादी नेते अशा भिन्नभिन्न विचारसरणीच्या नेत्यांना एकत्रित ठेवण्यात मोरारजींना अपयश आले. राजकीय पातळीवरील अस्थिरतेमुळे त्यांची कारकीर्द दोन वर्षात संपुष्टात आली. परंतु या काळात त्यांनी सच्चा देशभक्त, कर्मठ गांधीवादी व कणखर नेतृत्त्व देणारा नेता म्हणून नावलौकिक मिळविला.