अहमदनगर किल्ल्याची संपूर्ण माहिती | Ahmednagar fort information in Marathi
नमस्कार मित्र-मैत्रिणींनो आज आपण अहमदनगर किल्ल्या या विषयावर माहिती बघणार आहोत. अहमदनगर किल्ला हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील अहमदनगर शहरात स्थित एक ऐतिहासिक किल्ला आहे. हे अहमदनगर सल्तनतने 16 व्या शतकात बांधले होते आणि नंतर ते मुघल साम्राज्य, मराठा साम्राज्य आणि ब्रिटिशांच्या नियंत्रणाखाली आले.
हा किल्ला सुमारे 18,000 चौरस मीटर क्षेत्रफळात पसरलेला असून तो खंदकाने वेढलेला आहे. त्याला 24 बुरुज आणि 18 मीटर उंच भिंती आहेत. किल्ल्यामध्ये राजवाडे, मशिदी आणि मंदिरांसह अनेक रचना आहेत.
विविध भारतीय राज्ये आणि परदेशी आक्रमक यांच्यातील अनेक लढायांचे ठिकाण असल्याने या किल्ल्याचा इतिहास समृद्ध आहे. 1596 मध्ये हा किल्ला मुघल सम्राट अकबराने ताब्यात घेतला आणि नंतर तो छत्रपती शिवाजींच्या नेतृत्वाखाली मराठा साम्राज्याच्या ताब्यात आला.
ब्रिटीश राजवटीत, किल्ल्याचा वापर तुरुंग म्हणून केला जात होता आणि भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीदरम्यान अनेक प्रमुख भारतीय नेत्यांना येथे कैद करण्यात आले होते. या नेत्यांमध्ये जवाहरलाल नेहरू, सरदार पटेल आणि मौलाना आझाद यांचा समावेश होता.
आज, अहमदनगर किल्ला एक लोकप्रिय पर्यटक आकर्षण आहे आणि भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षणाद्वारे त्याची देखभाल केली जाते. भिंगराज महाल, हबशी महाल आणि निजाम शाह पॅलेस यासह अभ्यागत किल्ल्यातील विविध संरचनांचे अन्वेषण करू शकतात. या किल्ल्यावरून आजूबाजूच्या ग्रामीण भागाचे विहंगम दृश्यही दिसते.
अहमदनगर किल्ल्याचा इतिहास
अहमदनगर किल्ला हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील अहमदनगर शहरात स्थित एक ऐतिहासिक किल्ला आहे. या किल्ल्याचा 15 व्या शतकातील समृद्ध इतिहास आहे आणि हा भारतीय इतिहासाच्या वाटचालीला आकार देणार्‍या अनेक लढाया आणि संघर्षांचा साक्षीदार आहे.
हा किल्ला निजाम शाही घराण्याचा संस्थापक मलिक अहमद निजाम शाह पहिला याने 1490 मध्ये बांधला होता. मुघल आणि मराठ्यांच्या आक्रमणांपासून राज्याचे संरक्षण करण्यासाठी हा किल्ला एक मोक्याचा लष्करी चौकी म्हणून बांधण्यात आला होता. हा किल्ला मुळात एक लहान तटबंदी म्हणून बांधण्यात आला होता, परंतु नंतर निजाम शाही घराण्याच्या शासकांनी त्याचा विस्तार केला.
1600 मध्ये सम्राट अकबराच्या कारकिर्दीत हा किल्ला सुरुवातीला मुघलांनी ताब्यात घेतला होता. तथापि, नंतर मलिक अंबरच्या नेतृत्वाखाली 1610 मध्ये निजाम शाही घराण्याने ते पुन्हा ताब्यात घेतले. १६३६ पर्यंत हा किल्ला निजामशाही राजवटीच्या ताब्यात राहिला, जोपर्यंत मुघल सम्राट शाहजहानने तो जिंकला होता.
१६५७ मध्ये मराठा नेते शिवाजी महाराजांनी हा किल्ला ताब्यात घेतला. शिवाजी महाराजांनी किल्ल्यामध्ये लक्षणीय सुधारणा केल्या आणि मुघलांवर हल्ले करण्यासाठी त्याचा उपयोग मोक्याचा लष्करी चौकी म्हणून केला. ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीच्या ताब्यात येईपर्यंत 1803 पर्यंत हा किल्ला मराठ्यांच्या ताब्यात राहिला.
1857 च्या भारतीय बंडखोरी दरम्यान, किल्ल्याने ब्रिटीश सैन्याविरूद्ध भारतीय बंडखोरांचा मुख्य गड म्हणून काम केले. तथापि, अखेरीस 1858 मध्ये किल्ला इंग्रजांनी पुन्हा ताब्यात घेतला. 1947 मध्ये भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर, हा किल्ला भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण अंतर्गत संरक्षित स्मारक म्हणून घोषित करण्यात आला.
आज अहमदनगर किल्ला या प्रदेशाच्या समृद्ध इतिहासाची आणि संस्कृतीची साक्ष म्हणून उभा आहे. बाला हिसार पॅलेस, जामा मशीद आणि टँक म्युझियम यासह अनेक ऐतिहासिक वास्तू किल्ल्यामध्ये आहेत. परिसराच्या समृद्ध इतिहासाबद्दल जाणून घेण्यास स्वारस्य असलेल्या प्रत्येकासाठी हा किल्ला एक आवडते पर्यटन स्थळ आहे आणि अहमदनगर शहराचे विहंगम दृश्य देते.
अहमदनगर किल्ल्याला एक समृद्ध इतिहास आहे, त्याच्या भिंतीमध्ये अनेक उल्लेखनीय घटना घडल्या आहेत.
मुघल वारसाहक्काच्या युद्धादरम्यान, अशाच एका घटनेत सम्राट औरंगजेबाचा मुलगा मुअज्जम याला ताब्यात घेण्यात आले, ज्याने किल्ल्यात एक वर्षाहून अधिक काळ घालवला.
१८ व्या शतकात हा किल्ला मराठा साम्राज्याचा गड होता आणि १८०३ मध्ये मराठे आणि ब्रिटीश यांच्यातील मोठ्या युद्धाचे ठिकाण होते.
1857 च्या भारतीय बंडखोरी दरम्यान, अहमदनगर किल्ला हे ब्रिटीश ईस्ट इंडिया कंपनी आणि ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध बंड करणाऱ्या भारतीय शिपाई यांच्यातील लढाईचे ठिकाण होते. किल्ला अखेरीस इंग्रजांनी ताब्यात घेतला आणि त्याच्या भिंतीमध्ये अनेक बंडखोरांना फाशी देण्यात आली.
आज, अहमदनगर किल्ला हे जगभरातील पर्यटकांना आकर्षित करणारे एक लोकप्रिय पर्यटन स्थळ आहे. त्याची प्रभावी वास्तुकला आणि समृद्ध इतिहास हे भारतीय इतिहास आणि संस्कृतीत स्वारस्य असलेल्या प्रत्येकासाठी भेट देणे आवश्यक आहे.
अहमदनगरचा किल्ला हा मराठा साम्राज्याच्या काळात मोक्याच्या गडांपैकी एक होता आणि मराठ्यांनी मुघल आणि ब्रिटिशांविरुद्ध लढलेल्या युद्धांमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावली. 1803 मध्ये, किल्ला ब्रिटिशांना शरण आला आणि त्यांनी भारतीय स्वातंत्र्यसैनिकांना राहण्यासाठी तुरुंग म्हणून त्याचा वापर केला.
भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण अहमदनगर किल्ल्याच्या व्यवस्थापनावर देखरेख करते, आज एक प्रसिद्ध पर्यटन स्थळ आहे. किल्ला संकुलातील जय भवानी मंदिर, केदारेश्वर मंदिर आणि भंडारदरा धरण यासारख्या अनेक इमारतींना पर्यटक भेट देऊ शकतात.
एकूणच, अहमदनगर किल्ला हा एक महत्त्वाचा ऐतिहासिक खूण आहे जो मराठा साम्राज्याच्या शौर्याचा आणि चातुर्याचा पुरावा आहे. इतिहासप्रेमी आणि पर्यटकांसाठी हे एक लोकप्रिय पर्यटन आकर्षण आहे कारण त्याचा विस्तृत इतिहास आणि वास्तुशास्त्रीय महत्त्व आहे.
गडावरील पाहण्यासारखी ठिकाणे
अहमदनगर किल्ला हे महाराष्ट्रातील एक महत्त्वपूर्ण ऐतिहासिक वास्तू आणि पर्यटकांचे आकर्षण आहे. त्याच्या आवारात भेट देण्यासाठी अनेक मनोरंजक ठिकाणे आहेत, यासह:
मुख्य प्रवेशद्वार: किल्ल्याच्या मुख्य प्रवेशद्वाराला 'भिंगार दरवाजा' म्हणतात. ही किल्ल्यातील सर्वात जुन्या वास्तूंपैकी एक आहे आणि उत्कृष्ट वास्तुशिल्प कलाकुसर दर्शवते.
शनिवार वाडा: हे अहमदनगरच्या राजांचे निवासस्थान होते आणि 16 व्या शतकात बांधले गेले होते. हे किल्ल्याच्या आत आहे आणि पर्यटकांचे प्रमुख आकर्षण आहे.
अहमदनगर म्युझियम: हे संग्रहालय अहमदनगर किल्ल्याच्या आत आहे आणि त्यात भूतकाळातील अनेक कलाकृती आहेत, ज्यात शिल्पे, शिलालेख आणि चित्रे आहेत.
निजाम शाही पॅलेस: हा किल्ल्याच्या आत असलेला एक अप्रतिम राजवाडा आहे, जो विशिष्ट इस्लामी वास्तूशैलीमध्ये बांधलेला आहे. यात प्रभावी खांब आणि गुंतागुंतीच्या भिंती आणि छत आहेत.
चांदबीबी महल: हा राजवाडा सुलतान मुहम्मद कुली कुतुब शाहच्या राणीने बांधला होता आणि तो इंडो-इस्लामिक वास्तुकलेचा उत्कृष्ट नमुना आहे. राजवाड्यात किचकट नक्षीकाम आणि सुंदर अंगण आहेत.
सलाबत खानची कबर: हे सम्राट अकबराच्या अधिपत्याखाली काम करणारा लष्करी सेनापती सलाबत खान याचे दफनस्थान आहे. या थडग्याची एक अद्वितीय वास्तुशैली आहे आणि त्याच्या भिंतींवर क्लिष्ट रचना आहेत.
कॅव्हलरी टँक म्युझियम: हे संग्रहालय अहमदनगर किल्ल्याच्या बाहेर आहे आणि त्यात युद्धात वापरल्या जाणार्‍या चिलखती टाक्या आणि वाहनांचा संग्रह आहे.
मेहेराबाद: हे अहमदनगर जवळ वसलेले एक छोटेसे शहर आहे आणि 20 व्या शतकाच्या सुरुवातीस राहणारे एक आध्यात्मिक नेते मेहेर बाबा यांच्या समाधीसाठी प्रसिद्ध आहे.
अहमदनगर किल्ल्याच्या आत पाहण्यासारखी ही काही लोकप्रिय ठिकाणे आहेत. या स्मारके आणि संग्रहालयांद्वारे अभ्यागतांना या प्रदेशाचा समृद्ध इतिहास आणि संस्कृती अनुभवता येईल.
नक्कीच, अहमदनगर किल्ल्यात भेट देण्याच्या ठिकाणांबद्दल काही अतिरिक्त तपशील येथे आहेत:
बालेकिल्ला: बालेकिल्ला हे किल्ल्यातील सर्वात उंच ठिकाण आहे आणि ते आजूबाजूच्या परिसराचे विहंगम दृश्य देते. हे मलिक अहमद निजाम शाहच्या काळात बांधले गेले होते आणि हा किल्ल्याचा सर्वात महत्वाचा भाग मानला जातो.
दरवाजा: किल्ल्यात सहा दरवाजे किंवा प्रवेशद्वार आहेत, त्या प्रत्येकाची स्वतःची विशिष्ट वास्तुकला आणि इतिहास आहे. त्यांपैकी दिल्ली दरवाजा, भिंगार दरवाजा, पैठण दरवाजा हे विशेष उल्लेखनीय आहेत.
अहमदनगर पॅलेस: किल्ल्यात स्थित, अहमदनगर पॅलेस एकेकाळी निजामशाही राजांचे निवासस्थान होते. हे इंडो-इस्लामिक स्थापत्यकलेचे उत्तम उदाहरण आहे आणि त्यात गुंतागुंतीचे कोरीवकाम आणि सुंदर बाल्कनी आहेत.
काली मशीद: 1490 मध्ये बांधलेली, काली मशीद ही भारतातील सर्वात जुन्या मशिदींपैकी एक आहे. हे मलिक अहमद निजाम शाह यांनी बांधले होते आणि ते त्याच्या अद्वितीय वास्तुकला आणि सुंदर कोरीव कामांसाठी ओळखले जाते.
टकमक टोक: टकमक टोक हे किल्ल्याच्या पश्चिमेकडील काठावर असलेले एक व्यासपीठ आहे. निजामशाही राजवटीत सार्वजनिक शिक्षेसाठी हे ठिकाण म्हणून वापरले जात असे.
हाथी तलाव: हाती तलाव हा किल्ल्यात स्थित एक सुंदर तलाव आहे. निजामशाही राजांच्या काळात किल्ल्यातील लोकांना पाणी देण्यासाठी याचा वापर केला जात असे.
रेणुका मंदिर:
किल्ल्याच्या आत रेणुका मंदिर म्हणून ओळखले जाणारे सुप्रसिद्ध हिंदू मंदिर आहे. हे देवी रेणुका यांना समर्पित आहे, जी भगवान परशुरामाची माता मानली जाते.
अहमदनगर किल्ल्यात भेट देण्यासारख्या अनेक ठिकाणांपैकी ही काही ठिकाणे आहेत आणि त्या प्रत्येकाचा स्वतःचा अनोखा इतिहास आणि महत्त्व आहे.
नक्कीच, अहमदनगर किल्ल्यात भेट देण्याच्या ठिकाणांबद्दल काही अधिक माहिती येथे आहे:
दिवाणखाना: दिवाणखाना हे निजामशाही घराण्याचे श्रोते सभागृह होते, जेथे राजा आपल्या प्रजेला संबोधित करत असे. हे किल्ल्याच्या सर्वोच्च बिंदूवर स्थित आहे आणि राजाच्या सिंहासनासह एक मोठा मध्यवर्ती हॉल आहे. दोन्ही बाजूला दोन लहान खोल्या आहेत, ज्याचा वापर राजाचे मंत्री आणि सल्लागार करत होते.
चांदबीबी महाल: चांदबीबी महाल हा किल्ल्यातील एक सुंदर राजवाडा आहे जो अहमदनगरची राणी चांद बीबी हिने बांधला होता. राजवाड्याचे मध्यवर्ती अंगण अनेक खोल्यांनी वेढलेले आहे आणि भिंती आणि छतावर सुंदर कोरीवकाम आणि सजावट आहे.
जामी मशीद: जामी मशीद ही किल्ल्याच्या आत असलेली एक मोठी मशीद आहे. हे 17 व्या शतकात मलिक अंबरने बांधले होते आणि ते सुंदर वास्तुकला आणि गुंतागुंतीच्या कोरीव कामांसाठी ओळखले जाते.
टँक म्युझियम: टँक म्युझियम किल्ल्यात स्थित आहे आणि येथे टाक्या आणि इतर लष्करी वाहनांचा संग्रह आहे. हे संग्रहालय भारतातील चिलखती युद्धाचा इतिहास प्रदर्शित करते आणि इतिहासप्रेमी आणि लष्करी उत्साही लोकांसाठी हे एक लोकप्रिय आकर्षण आहे.
नौबतखाना: नौबतखाना ही किल्ल्याच्या प्रवेशद्वाराजवळ असलेली एक छोटी इमारत आहे. महत्त्वाचे अभ्यागत आणि मान्यवरांच्या आगमनाची घोषणा करण्यासाठी याचा उपयोग केला जात असे. इमारतीमध्ये अनेक क्लिष्ट कोरीवकाम आणि सजावट आहेत आणि फोटोग्राफीसाठी हे एक लोकप्रिय ठिकाण आहे.
एकूणच, अहमदनगर किल्ला हे महाराष्ट्राच्या समृद्ध इतिहासाची आणि संस्कृतीची झलक देणारे एक आकर्षक ऐतिहासिक ठिकाण आहे. अभ्यागत किल्ला आणि त्यातील अनेक आकर्षणे एक्सप्लोर करण्यात तास घालवू शकतात आणि त्यांना या अविश्वसनीय किल्ल्याचा आकार आणि जटिलतेबद्दल आश्चर्यकारक दृश्ये, सुंदर वास्तुकला आणि विस्मय आणि आश्चर्याची भावना मिळेल.
अहमदनगर हे भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील एक ऐतिहासिक शहर आहे. याचा समृद्ध इतिहास आहे आणि अनेक महत्त्वाच्या खुणा आणि स्मारके आहेत जी देशभरातील पर्यटकांना आकर्षित करतात. अहमदनगरमध्ये भेट देण्यासारख्या काही लोकप्रिय ठिकाणांचा समावेश आहे:
अहमदनगर किल्ला: अहमदनगर किल्ला हा शहरातील सर्वात लोकप्रिय पर्यटन स्थळांपैकी एक आहे. 1490 मध्ये अहमद निजाम शहा प्रथम याने ते बांधले होते आणि नंतर मराठा साम्राज्याने ते ताब्यात घेतले होते.
भिंगार मशीद, जुम्मा मशीद आणि झेनाना क्वार्टर्स यांसारख्या महत्त्वाच्या खुणांनी किल्ला भरलेला आहे.
आनंद धाम: आनंद धाम हे अहमदनगरमधील एक लोकप्रिय धार्मिक स्थळ आहे जे स्वाध्याय चळवळीचे संस्थापक पांडुरंग शास्त्री आठवले यांना समर्पित आहे. साइटमध्ये एक मंदिर, एक ग्रंथालय आणि एक संशोधन केंद्र समाविष्ट आहे.
शनि शिंगणापूर: शनी शिंगणापूर हे अहमदनगरमधील एक लहानसे गाव आहे जे शनी मंदिरासाठी ओळखले जाते. हे मंदिर शनिदेवाला समर्पित आहे, ज्यांना न्याय देवता मानले जाते.
कॅव्हलरी टँक म्युझियम: कॅव्हलरी टँक म्युझियम अहमदनगरमध्ये आहे आणि देशातील काही संग्रहालयांपैकी एक आहे जे टाक्यांना समर्पित आहे. संग्रहालयात विविध कालखंडातील टाक्यांचा संग्रह आहे आणि इतिहासप्रेमींसाठी ते आवश्यक आहे.
मेहेराबाद: मेहेराबाद हे एक तीर्थक्षेत्र आहे जे 20 व्या शतकाच्या पूर्वार्धात राहणारे अध्यात्मिक नेते मेहेर बाबा यांना समर्पित आहे. या जागेत बाबांची समाधी, एक ध्यानमंदिर आणि एक संग्रहालय यासह अनेक महत्त्वाच्या वास्तूंचा समावेश आहे.
सलाबत खानची कबर: सलाबत खानची कबर अहमदनगरमध्ये स्थित एक ऐतिहासिक वास्तू आहे जी मुघल सम्राट अकबराच्या दरबारात सेवा केलेल्या सलाबत खान यांना समर्पित आहे.
भंडारदरा:अहमदनगरच्या जवळ असलेले भंडारदरा हे नयनरम्य टेकडी शहर त्याच्या विलोभनीय दृश्यांसाठी प्रसिद्ध आहे.या साइटमध्ये आर्थर लेक, विल्सन डॅम आणि रंधा फॉल्ससह अनेक महत्त्वाची आकर्षणे समाविष्ट आहेत.
हरिश्चंद्रगड: हरिश्चंद्रगड हा अहमदनगरजवळील ऐतिहासिक डोंगरी किल्ला आहे. हा किल्ला त्याच्या खडबडीत प्रदेशासाठी ओळखला जातो आणि ट्रेकिंग प्रेमींसाठी हे एक लोकप्रिय ठिकाण आहे.
एकूणच अहमदनगरमध्ये इतिहास, संस्कृती आणि निसर्गाची आवड असलेल्या पर्यटकांसाठी खूप काही आहे तुम्हाला ऐतिहासिक किल्ले आणि स्मारके पाहायची असतील किंवा जवळच्या ग्रामीण भागातील नयनरम्य वैभव पाहायचे असेल तर अहमदनगर हे एक विलक्षण ठिकाण आहे.
अहमदनगर किल्ल्यावर कसे जायचे?
अहमदनगर किल्ला हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील अहमदनगर शहरात आहे. हे शहर रस्ते, रेल्वे आणि हवाई मार्गाने चांगले जोडलेले आहे.
रस्त्याने:
रस्त्याने अहमदनगरला सहज पोहोचता येते. हे शहर राष्ट्रीय महामार्ग 60 ने जोडलेले आहे, जो मुंबई-पुणे-औरंगाबाद-नागपूर महामार्गाचा एक भाग आहे. महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळ (MSRTC) आणि खाजगी बस ऑपरेटर अहमदनगर ते मुंबई, पुणे, नाशिक, औरंगाबाद आणि शिर्डी यांसारख्या प्रमुख शहरांसाठी नियमित बस सेवा पुरवतात.
रेल्वेने:
अहमदनगर रेल्वे स्थानकावरून मुंबई, पुणे, नाशिक, औरंगाबाद आणि शिर्डी यासह महाराष्ट्रातील प्रमुख शहरे सहज पोहोचू शकतात. वारंवार प्रवासी आणि एक्स्प्रेस गाड्या अहमदनगरला या शहरांशी जोडतात. गडावर जाण्यासाठी रेल्वे स्टेशनवरून तुम्ही टॅक्सी किंवा बसने जाऊ शकता..
हवाई मार्गे:
अहमदनगरपासून अंदाजे 114 किलोमीटर अंतरावर असलेले औरंगाबाद विमानतळ हे सर्वात जवळचे विमानतळ आहे.मुंबईतील छत्रपती शिवाजी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ हा देखील एक सोयीस्कर पर्याय आहे कारण ते भारतातील आणि परदेशातील प्रमुख शहरांशी चांगले जोडलेले आहे. विमानतळावरून अहमदनगरला जाण्यासाठी टॅक्सी किंवा बसने भाड्याने जाता येते.
एकदा तुम्ही अहमदनगरला पोहोचल्यावर, शहराच्या मध्यभागी असलेल्या अहमदनगर किल्ल्यावर जाण्यासाठी तुम्ही टॅक्सी घेऊ शकता किंवा बस घेऊ शकता.मित्रांनो तुम्हाला हा लेख कसा वाटला हे तुम्ही कमेंट करून सांगु शकता . धन्‍यवाद .
अहमदनगर किल्ल्याचे सध्याचे मालक कोण आहेत?
अहमदनगर किल्ला सध्या महाराष्ट्र, भारत सरकारच्या मालकीचा आणि देखरेखीचा आहे. एक ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक खूण म्हणून, ते लोकांसाठी भेटी आणि पर्यटनासाठी खुले आहे.
अहमदनगर किल्ल्याची वेळ किती आहे?
ऋतू आणि स्थानिक नियमांनुसार अहमदनगर किल्ल्याच्या वेळा बदलू शकतात. किल्ल्याच्या वेळेबद्दल अद्ययावत माहिती मिळविण्यासाठी अधिकृत वेबसाइट तपासण्याची किंवा अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधण्याची शिफारस केली जाते. तथापि, सामान्यतः, भारतातील बहुतेक ऐतिहासिक स्थळे सकाळी 9 किंवा 10 ते संध्याकाळी 5 किंवा 6 पर्यंत खुली असतात आणि काही सुट्टीच्या दिवशी ती बंद असू शकतात.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत