राहीबाई पोपेरे यांची संपूर्ण माहिती | Rahibai Popere Information in Marathi
नमस्कार मित्र-मैत्रिणींनो आज आपण राहीबाई पोपेरे या विषयावर माहिती बघणार आहोत. राहीबाई पोपेरे, ज्यांना सहसा "भारताची बियाणे माता" म्हणून संबोधले जाते, त्या एक उल्लेखनीय महिला आहेत ज्या कृषी, बियाणे संवर्धन आणि शाश्वत शेती पद्धतींमध्ये त्यांच्या महत्त्वपूर्ण योगदानासाठी ओळखल्या जातात. ती महाराष्ट्रातील, भारतातील एका लहान गावातली आहे आणि तिने आपले जीवन पारंपारिक पीक वाणांचे जतन करण्यासाठी आणि शेतीतील जैवविविधतेला चालना देण्यासाठी समर्पित केले आहे.
प्रारंभिक जीवन आणि पार्श्वभूमी:
राहीबाई पोपेरे यांचा जन्म १९५० च्या दशकात महाराष्ट्राच्या ग्रामीण भागात झाला. तिचे संगोपन पारंपारिक शेती पद्धतींमध्ये खोलवर रुजलेले होते आणि तिने तिच्या कुटुंबातून आणि समुदायाकडून शेतीबद्दल शिकले.
बियाणे संवर्धनाची आवड:
पारंपारिक पीक वाणांचे महत्त्व आणि बदलत्या पर्यावरणीय परिस्थितीला तोंड देताना त्यांची लवचिकता लक्षात आल्यावर राहीबाईंचा बीज संवर्धनाचा प्रवास सुरू झाला. आधुनिक, संकरित वाणांचा मोठ्या प्रमाणावर अवलंब केल्यामुळे या देशी बियांची घट तिने पाहिली. या चिंतेने तिला देशी पिके जतन करण्याची आवड निर्माण झाली.
बियाणे संकलन आणि जतन:
राहीबाई पोपेरे यांनी स्वतःच्या प्रदेशातून देशी बिया गोळा करून त्यांचे जतन करण्यास सुरुवात केली. ती भात, बाजरी, कडधान्ये, भाजीपाला यासह विविध पिकांच्या बिया गोळा करत असे. तिने बियाणे निवडणे, साठवण करणे आणि प्रसार करणे ही कला तिच्या स्वतःच्या अनुभवातून आणि स्थानिक शेतकऱ्यांशी संवाद साधून शिकली.
जैवविविधतेला प्रोत्साहन:
राहीबाईंचा कृषी जैवविविधतेच्या महत्त्वावर ठाम विश्वास आहे. ती विविध प्रकारच्या पिकांच्या लागवडीला सक्रियपणे प्रोत्साहन देते, जे केवळ अन्न सुरक्षा सुनिश्चित करत नाही तर पर्यावरणीय स्थिरतेमध्ये देखील योगदान देते. विविध प्रकारची पिके वाढवून ती जमिनीचे आरोग्य आणि कीड प्रतिकारशक्ती राखण्यास मदत करते.
समुदाय सहभाग:
राहीबाई पोपेरे यांनी त्यांच्या स्थानिक समुदायाला बियाणे संवर्धनाच्या प्रयत्नात सहभागी करून घेतले आहे. ती शेतकऱ्यांना पारंपारिक बियाण्यांचे महत्त्व आणि शाश्वत शेती पद्धतींबद्दल शिक्षित करण्यासाठी कार्यशाळा आणि प्रशिक्षण सत्रे आयोजित करते.
पुरस्कार आणि मान्यता:
तिचे अपवादात्मक कार्य कोणाकडेही लक्ष गेले नाही. भारतातील सर्वोच्च नागरी सन्मानांपैकी एक असलेल्या पद्मश्रीसह तिच्या प्रयत्नांसाठी तिला अनेक पुरस्कार आणि प्रशंसा मिळाली आहेत. शाश्वत शेतीचा एक महत्त्वाचा भाग म्हणून तिच्या कार्याची जागतिक स्तरावर ओळख झाली आहे.
शेतीवर परिणाम:
राहीबाईंच्या कार्याचा भारतीय शेतीवर लक्षणीय परिणाम झाला आहे. तिच्या प्रयत्नांमुळे स्थानिक शेतकर्‍यांना त्यांचे पीक उत्पादन वाढविण्यात, बदलत्या हवामान परिस्थितीशी जुळवून घेण्यास आणि महागड्या संकरित बियाण्यांवरील आणि रासायनिक निविष्ठांवरील त्यांचे अवलंबित्व कमी करण्यात मदत झाली आहे.
आव्हाने आणि भविष्यातील उद्दिष्टे:
राहीबाई पोपेरे यांनी तिच्या प्रवासात बरेच काही साध्य केले आहे, तरीही भारतभर शाश्वत शेती पद्धतींचा व्यापक अवलंब आणि बियाणे संवर्धन यासारख्या आव्हानांना तोंड देणे बाकी आहे. या ध्येयांसाठी ती अथक परिश्रम करत आहे.
शेवटी, राहीबाई पोपेरे यांचे जीवन आणि कार्य हे पारंपारिक कृषी पद्धतींचे जतन करण्यासाठी आणि जैवविविधतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी एका व्यक्तीच्या समर्पणाच्या सामर्थ्याचा पुरावा आहे. तिची कथा केवळ शेतकर्‍यांसाठीच नाही तर शाश्वत आणि पर्यावरणपूरक शेती पद्धतींमध्ये स्वारस्य असलेल्या प्रत्येकासाठी प्रेरणा आहे.
सेंद्रिय शेती चळवळीद्वारे ओळख:
राहीबाई पोपेरे यांचे कार्य सेंद्रिय शेती आणि शाश्वत शेतीच्या तत्त्वांशी जवळून जुळते. तिला भारतात आणि जागतिक स्तरावर विविध सेंद्रिय शेती चळवळी आणि संघटनांकडून मान्यता आणि पाठिंबा मिळाला आहे. सेंद्रिय आणि शाश्वत शेती पद्धतींशी संबंधित चर्चा आणि कार्यक्रमांसाठी तिचे ज्ञान आणि कौशल्य अनेकदा शोधले जाते.
दस्तऐवजीकरण आणि ज्ञान सामायिकरण:
राहीबाई पोपेरे यांनी बियाणे संवर्धन आणि शाश्वत शेतीशी संबंधित त्यांचे अनुभव, तंत्र आणि ज्ञान सक्रियपणे दस्तऐवजीकरण केले आहे. हे दस्तऐवजीकरण शेतकरी, संशोधक आणि कृषी प्रेमींच्या भावी पिढ्यांसाठी एक मौल्यवान संसाधन म्हणून काम करते. तिने या विषयांवर लेख आणि प्रकाशने देखील लिहिली आहेत.
भारताच्या पलीकडे प्रभाव:
राहीबाईंचा प्रभाव भारताबाहेर पसरलेला आहे. तिच्या कार्याने जगभरातील व्यक्ती आणि संस्थांना त्यांच्या कृषी पद्धतींचे पुनर्मूल्यांकन करण्यासाठी आणि जैवविविधतेला प्राधान्य देण्यासाठी प्रेरित केले आहे. तिची कथा एका व्यक्तीचे समर्पण कृषी आणि पर्यावरण संवर्धनात सकारात्मक बदल कसे घडवून आणू शकते याचे उदाहरण म्हणून काम करते.
कृषी तज्ज्ञांचे सहकार्य:
गेली अनेक वर्षे राहीबाईंनी त्यांचे ध्येय पुढे नेण्यासाठी कृषी तज्ञ आणि शास्त्रज्ञांसोबत सहकार्य केले आहे. या सहकार्यांमुळे शाश्वत शेती आणि बियाणे जतनामध्ये मौल्यवान संशोधन आणि नवकल्पना प्राप्त झाल्या आहेत, ज्यामुळे तिचे कार्य आणखी प्रभावी झाले आहे.
सरकार आणि एनजीओ समर्थन:
भारत सरकार आणि विविध गैर-सरकारी संस्थांनी (एनजीओ) राहीबाईंच्या कार्याचे महत्त्व ओळखले आहे आणि तिच्या उपक्रमांना पाठिंबा दिला आहे. या समर्थनामुळे तिच्या प्रयत्नांचा विस्तार करण्यात आणि अधिक शेतकरी आणि समुदायांपर्यंत पोहोचण्यास मदत झाली आहे.
हवामान लवचिकता:
राहीबाई पोपेरे यांचे कार्य हवामान-सदृश शेती पद्धती निर्माण करण्यात महत्त्वपूर्ण ठरले आहे. पारंपारिक बियाणे वाणांचे संवर्धन आणि संवर्धन करून, तिने बदलत्या हवामान परिस्थितीला अनुकूल अशी पिके शेतकऱ्यांना मिळावीत याची खात्री करण्यासाठी योगदान दिले आहे.
शैक्षणिक उपक्रम:
शेतकऱ्यांसोबत काम करण्यासोबतच, राहीबाई तरुण पिढीला उद्देशून शैक्षणिक उपक्रमांमध्ये सहभागी झाल्या आहेत. पारंपारिक शेती पद्धतींचे ज्ञान आणि बियाणे संवर्धनाचे महत्त्व तरुणांना देण्यावर तिचा विश्वास आहे, हे महत्त्वाचे ज्ञान भविष्यातील पिढ्यांपर्यंत पोहोचेल याची खात्री करून.
धोरणावर प्रभाव:
तिच्या कार्याचा भारतातील कृषी धोरणांवरही प्रभाव पडला आहे. सरकारने स्वदेशी बियाणे आणि शेतीतील जैवविविधता जतन करण्याचे महत्त्व ओळखण्यास सुरुवात केली आहे आणि अशा उपक्रमांना पाठिंबा देण्यासाठी पावले उचलली आहेत.
वारसा आणि भविष्यातील दृष्टी:
राहीबाई पोपेरे यांचा वारसा या कल्पनेचा पुरावा आहे की पारंपारिक कृषी पद्धती आणि जैवविविधता हे केवळ भूतकाळाचे अवशेष नसून भविष्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहेत. तिच्या भविष्यासाठीच्या दृष्टीमध्ये शाश्वत शेती पद्धतींचा व्यापक अवलंब करणे, मूळ बियाण्यांच्या वाणांचे सतत जतन करणे आणि भारतातील आणि त्यापलीकडे अधिक लवचिक आणि टिकाऊ कृषी प्रणाली यांचा समावेश आहे.
शेवटी, राहीबाई पोपेरे यांचे जीवन आणि कार्य शेती आणि पर्यावरणाच्या भवितव्याबद्दल चिंतित असलेल्या सर्वांसाठी प्रेरणादायी आहे. पारंपारिक बियाणे जतन करण्यासाठी आणि शाश्वत शेती पद्धतींना चालना देण्याच्या तिच्या समर्पणाने भारतीय शेतीवर महत्त्वपूर्ण प्रभाव पाडला आहे आणि जागतिक स्तरावर शेती पद्धतींवर प्रभाव टाकण्याची क्षमता आहे.
आंतरराष्ट्रीय सहयोग:
राहीबाई पोपेरे यांच्या कार्याने केवळ भारतातील व्यक्तींनाच प्रेरणा दिली नाही तर आंतरराष्ट्रीय सहयोग आणि भागीदारी देखील केली आहे. बियाणे संवर्धन आणि शाश्वत शेतीसाठी तिच्या समर्पणाने जगातील विविध भागांतील संस्था, संशोधक आणि शेतकऱ्यांचे लक्ष वेधून घेतले आहे. आंतरराष्ट्रीय संस्था आणि राहीबाई यांच्यातील सहकार्याने ज्ञान आणि संसाधनांची देवाणघेवाण सुलभ केली आहे, ज्यामुळे पारंपारिक बियाणे आणि शाश्वत शेतीचे महत्त्व जागतिक स्तरावर समजण्यास हातभार लागला आहे.
महिलांसाठी शैक्षणिक उपक्रम:
राहीबाई पोपेरे या कृषी क्षेत्रात महिला सक्षमीकरणाच्या खंबीर वकिलाती आहेत. तिने आपल्या प्रदेशातील महिला शेतकऱ्यांना शिक्षित आणि प्रशिक्षित करण्याच्या उद्देशाने विविध कार्यक्रम आणि कार्यशाळा सुरू केल्या आहेत. शाश्वत शेतीसाठी आवश्यक असलेल्या ज्ञान आणि कौशल्यांसह महिलांचे सक्षमीकरण करून, त्यांनी ग्रामीण भारतातील महिलांची स्थिती उंचावण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.
सांस्कृतिक वारसा जतन:
बियाणे संवर्धन आणि शाश्वत शेतीच्या व्यावहारिक फायद्यांच्या पलीकडे, राहीबाईंचे कार्य सांस्कृतिक वारसा जतन करण्यासाठी देखील योगदान देते. पारंपारिक बियाणे आणि शेती पद्धती हे भारतातील अनेक समुदायांच्या सांस्कृतिक ओळखीशी जोडलेले आहेत. या परंपरांचे रक्षण करून, ती देशाची सांस्कृतिक जडणघडण टिकवून ठेवण्यास मदत करते.
आव्हाने आणि अडथळे:
राहीबाई पोपेरे यांचा प्रवास आव्हानांशिवाय राहिला नाही. संसाधनांची कमतरता, काही पारंपारिक शेतकऱ्यांचा बदलाला विरोध आणि पारंपारिक ज्ञानाची हळूहळू होणारी झीज यासारख्या अडथळ्यांना तिला सामोरे जावे लागले आहे. या अडथळ्यांवर मात करण्यासाठी चिकाटी, लवचिकता आणि तिच्या कारणासाठी खोल वचनबद्धता आवश्यक आहे.
तरुण शेतकऱ्यांसाठी प्रेरणा:
राहीबाई पोपेरे या भारतातील शेतकऱ्यांच्या तरुण पिढीसाठी प्रेरणास्थान आहेत. अनेक तरुण शेतकरी आता तिच्याकडे एक आदर्श आणि मार्गदर्शक म्हणून पाहत आहेत, तिच्या पद्धती स्वीकारत आहेत आणि त्यांच्या स्वतःच्या शेतीच्या प्रयत्नांमध्ये पारंपारिक बियाणे आणि शाश्वत पद्धतींचा समावेश करत आहेत.
कृषी क्षेत्रात महिलांची भूमिका:
तिचे कार्य केवळ भारतातच नव्हे तर जागतिक स्तरावर कृषी क्षेत्रात महिलांची भूमिका अधोरेखित करते. स्त्रिया सहसा अन्न उत्पादन आणि बियाणे बचतीची जबाबदारी उचलतात आणि पुरुषप्रधान क्षेत्रात महिला म्हणून राहीबाईंचे यश हे कृषी क्षेत्रातील महिलांच्या महत्त्वपूर्ण योगदानाचा दाखला आहे.
जागतिक स्थिरता प्रभाव:
राहीबाई पोपेरे यांचे प्रयत्न शाश्वतता, अनुवांशिक विविधतेचे संवर्धन आणि शेतीचा पर्यावरणीय प्रभाव कमी करण्यासाठी जागतिक प्रयत्नांशी संरेखित करतात. तिचे कार्य हे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी लहान-लहान, समुदायाच्या नेतृत्वाखालील उपक्रमांचा कसा मोठा प्रभाव पडू शकतो याचे एक व्यावहारिक उदाहरण आहे.
सतत वकिली:
राहीबाई पोपेरे शाश्वत शेती आणि पारंपारिक बियाणांच्या जतनासाठी सतत समर्थन करत आहेत. तिची वकिली सेंद्रिय शेतीचे महत्त्व आणि जनुकीय सुधारित जीव (GMOs) आणि मोनोकल्चर शेतीशी संबंधित जोखमींबद्दल जागरुकता वाढवण्यापर्यंत आहे.
निष्कर्ष:
राहीबाई पोपेरे यांची कथा उत्कटता, समर्पण आणि चिकाटीची आहे. बियाणे संवर्धन आणि शाश्वत शेती पद्धतींमधील तिच्या कार्याचा केवळ भारतातच नव्हे तर जगभरात लक्षणीय प्रभाव पडला आहे. ती व्यक्ती आणि समुदायांना त्यांच्या कृषी वारशाचे रक्षण करण्यासाठी, जैवविविधतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि शेतीसाठी अधिक टिकाऊ आणि लवचिक भविष्य निर्माण करण्यासाठी प्रयत्नशील असलेल्या प्रेरणास्त्रोत म्हणून काम करते. राहीबाई पोपेरे यांचा वारसा पुढील पिढ्यांसाठी कृषी आणि पर्यावरण संवर्धन जगावर प्रभाव टाकत राहील.
शेती ते पद्मश्री पर्यंतचा प्रवास
शेतीपासून ते भारतातील सर्वोच्च नागरी सन्मानांपैकी एक पद्मश्री मिळवण्यापर्यंतचा प्रवास अनेकदा उल्लेखनीय आणि प्रेरणादायी असतो. एखाद्या विशिष्ट व्यक्तीच्या शेतीपासून पद्मश्री मिळवण्यापर्यंतच्या प्रवासाविषयी माझ्याकडे विशिष्ट तपशील नसला तरी, असा प्रवास कसा उलगडेल याची सर्वसाधारण रूपरेषा मी देऊ शकतो:
सुरुवातीचे जीवन आणि शेतीची पार्श्वभूमी: प्रवासाची सुरुवात सामान्यत: ग्रामीण पार्श्वभूमीतील एका व्यक्तीपासून होते, ज्याचा जन्म अनेकदा शेतकरी कुटुंबात होतो. या वातावरणात वाढल्याने, त्यांना शेती, पारंपारिक शेती पद्धती आणि ग्रामीण समुदायांसमोरील आव्हाने यांचे व्यावहारिक ज्ञान मिळते.
आवड आणि समर्पण: वाटेत, व्यक्तीला शेती, पर्यावरण संवर्धन किंवा संबंधित क्षेत्राबद्दल खोल उत्कटता निर्माण होऊ शकते. ही आवड त्यांना शेती आणि पर्यावरणावर सकारात्मक प्रभाव पाडण्यासाठी अथक परिश्रम करण्यास प्रवृत्त करते.
नवकल्पना आणि योगदान: पद्मश्री सारखा प्रतिष्ठित सन्मान प्राप्त करण्यासाठी, व्यक्ती सहसा त्यांच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान देते. यामध्ये नाविन्यपूर्ण शेती तंत्र विकसित करणे, शाश्वत शेतीला चालना देणे, देशी पिकांच्या वाणांचे जतन करणे किंवा ग्रामीण समुदायांच्या उन्नतीसाठी सक्रियपणे कार्य करणे यांचा समावेश असू शकतो.
सामुदायिक सहभाग: पद्मश्री प्राप्त करणारे बरेच लोक त्यांच्या स्थानिक समुदायांमध्ये खोलवर गुंतलेले आहेत. ते सामुदायिक विकास उपक्रमांमध्ये सहभागी होऊ शकतात, सहकारी शेतकऱ्यांना प्रशिक्षण आणि शिक्षण देऊ शकतात किंवा त्यांच्या प्रदेशातील लोकांचे जीवनमान सुधारतील अशा प्रकल्पांवर काम करू शकतात.
ओळख आणि पुरस्कार: कालांतराने, त्यांचे समर्पण आणि प्रभावी कार्य विविध स्तरांवर मान्यता मिळवते. त्यांना कृषी, ग्रामीण विकास आणि पर्यावरण संवर्धनासाठी स्थानिक, प्रादेशिक आणि राष्ट्रीय संस्थांकडून पुरस्कार आणि सन्मान मिळू शकतात.
सरकार आणि एनजीओ सहयोग: सरकारी संस्था, गैर-सरकारी संस्था (एनजीओ) आणि शैक्षणिक संस्था यांच्या सहकार्याने त्यांच्या कामाची पोहोच आणि प्रभाव वाढू शकतो. या भागीदारी संशोधन, निधी आणि मोठ्या प्रमाणावरील प्रकल्पांच्या अंमलबजावणीसाठी सुविधा देऊ शकतात.
राष्ट्रीय मान्यता: व्यक्तीचे कार्य राष्ट्रीय स्तरावर लक्ष वेधून घेत असल्याने आणि त्यांचा प्रभाव स्थानिक समुदायाच्या पलीकडे विस्तारत असल्याने ते पद्मश्री सारख्या राष्ट्रीय सन्मानाचे उमेदवार बनतात.
पुरस्कार आणि पोचपावती: पद्मश्री किंवा तत्सम प्रतिष्ठित पुरस्कार देऊन त्यांच्या कामगिरीची अधिकृत पावती देऊन हा प्रवास संपतो.
हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की प्रत्येक प्राप्तकर्त्याचा प्रवास अद्वितीय असतो आणि पद्मश्री मिळवून देणारे विशिष्ट यश आणि योगदान मोठ्या प्रमाणात बदलू शकतात. तथापि, हे प्रवास अनेकदा कृषी, ग्रामीण विकास आणि पर्यावरण संवर्धनाच्या क्षेत्रात सकारात्मक बदल घडवून आणण्यासाठी आजीवन वचनबद्धता दर्शवतात आणि अशा पुरस्कारांद्वारे राष्ट्रीय स्तरावर ओळखले जातात आणि साजरे केले जातात.
बीजाची आई म्हणून कोणाला ओळखले जाते?
"मदर ऑफ द सीड" हे शीर्षक डॉ. वंदना शिव यांच्या संदर्भासाठी वापरले जाते. डॉ. वंदना शिवा या भारतीय पर्यावरण कार्यकर्त्या, लेखिका आणि विद्वान आहेत ज्या जैवविविधता, शाश्वत शेती आणि बियाणे संवर्धनासाठी त्यांच्या कार्यासाठी ओळखल्या जातात. पारंपारिक शेती पद्धती, देशी बियाणांच्या वाणांचे जतन आणि शेतकऱ्यांच्या हक्कांचे संरक्षण यासाठी त्या एक प्रमुख वकील आहेत. या क्षेत्रातील डॉ. वंदना शिवाच्या प्रयत्नांमुळे त्यांना "मदर ऑफ द सीड" असे टोपणनाव मिळाले आहे कारण बियाणे संवर्धन आणि कृषी टिकाव या क्षेत्रात त्यांनी दिलेल्या महत्त्वपूर्ण योगदानामुळे.
राहीबाई पोपेरे संकरित बियाणांच्या विरोधात का होत्या?
राहीबाई पोपेरे या अनेक कारणांमुळे संकरित बियाण्यांच्या विरोधात होत्या, मुख्यत: पारंपारिक शेती पद्धती आणि संकरित बियाण्यांशी संबंधित संभाव्य जोखीम यांची सखोल माहिती. संकरित बियाण्यांबद्दलच्या तिच्या चिंतांमध्ये हे समाविष्ट आहे:
जैवविविधतेचे नुकसान: संकरित बियाणे अनेकदा एकसमानता आणि उच्च उत्पादनासाठी विकसित केले जातात, ज्यामुळे पीक विविधता कमी होऊ शकते. जैवविविधतेचे हे नुकसान कृषी प्रणालीला रोग आणि कीटकांना अधिक असुरक्षित बनवू शकते.
कॉर्पोरेशनवर अवलंबित्व: संकरित बियाणे सामान्यत: बियाणे कंपन्यांद्वारे विकले जातात आणि जे शेतकरी संकरित बियाणे वापरतात ते त्यांच्या बियाण्यांसाठी या कंपन्यांवर अवलंबून असतात. या अवलंबित्वाचा परिणाम जास्त खर्च आणि शेतकरी स्वायत्तता गमावू शकतो.
उच्च खर्च: संकरित बियाणे सामान्यत: पारंपारिक बियाण्यांपेक्षा जास्त महाग असतात आणि शेतकर्‍यांना प्रत्येक लागवडीच्या हंगामात ते खरेदी करावे लागतात. हा आर्थिक भार अल्पभूधारक आणि उदरनिर्वाह करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी आव्हानात्मक असू शकतो.
अनुकूलतेचा अभाव: संकरित बियाणे स्थानिक पर्यावरणीय परिस्थितीसाठी योग्य नसू शकतात आणि त्यांना खते आणि कीटकनाशके यांसारख्या विशिष्ट इनपुटची आवश्यकता असू शकते. यामुळे उत्पादन खर्च वाढू शकतो आणि पर्यावरणाची हानी होऊ शकते.
पारंपारिक ज्ञानाची हानी: जेव्हा शेतकरी संकरित बियाण्यांकडे वळतात तेव्हा ते अनेकदा पारंपारिक बियाणे-बचत पद्धती आणि त्यांच्याशी संबंधित ज्ञान सोडून देतात. पारंपारिक कृषी ज्ञानाच्या हानीमुळे दीर्घकालीन सांस्कृतिक आणि पर्यावरणीय परिणाम होऊ शकतात.
बियाण्यांची मालकी आणि पेटंट समस्या: काही संकरित बिया पेटंटद्वारे संरक्षित आहेत, जे शेतकऱ्यांना त्यांच्या बियाण्यांची बचत, वाटणी किंवा पुनर्लावणी करण्यापासून प्रतिबंधित करू शकतात. यामुळे बौद्धिक संपदा हक्क आणि कॉर्पोरेशनद्वारे बियाण्यांच्या नियंत्रणाविषयी चिंता निर्माण होते.
राहीबाई पोपेरे यांनी पारंपारिक बियाणे आणि शाश्वत शेती पद्धतींचा पुरस्कार केला होता, त्यांच्या विश्वासावर आधारित होते की, कृषी जैवविविधता राखण्यासाठी, अन्न सुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी आणि बदलत्या पर्यावरणीय परिस्थितीला तोंड देताना लवचिकता वाढवण्यासाठी देशी पिकांच्या जातींचे जतन करणे आवश्यक आहे. तिच्या कार्याचा उद्देश स्थानिक शेतकऱ्यांना त्यांच्या स्वतःच्या पारंपारिक बियाणे आणि पद्धती वापरणे सुरू ठेवण्यासाठी सक्षम करणे, जे तिला पर्यावरण आणि त्यांच्या समुदायासाठी अधिक टिकाऊ आणि फायदेशीर म्हणून पाहिले.
बीजमाता म्हणून कोणाला ओळखले जाते?
राहीबाई पोपेरे यांना स्वदेशी बियाणांच्या संवर्धनासाठी दिलेल्या योगदानासाठी बीजमाता (बीज माता) म्हणून ओळखले जाते. ती महाराष्ट्रातील अहमदनगर जिल्ह्यातील कोंबळे गावातील एक स्वयंशिक्षित शेतकरी आहे. तिचा जन्म एका गरीब कुटुंबात झाला आणि ती कधीही शाळेत गेली नाही. तथापि, तिला वनस्पती आणि बियाण्यांबद्दल नेहमीच आकर्षण होते आणि तिने तिच्या पालकांकडून आणि वडिलांकडून शेतीबद्दल जे काही शिकले ते शिकले.
1990 च्या दशकाच्या सुरुवातीला राहीबाई पोपेरे यांच्या लक्षात आले की त्यांचे कुटुंब पिढ्यानपिढ्या वापरत असलेले पारंपारिक बिया नाहीसे होत आहेत. हे संकरित बियाणांच्या वाढत्या लोकप्रियतेमुळे होते, जे अधिक उत्पादक परंतु कमी लवचिक आहेत. राहीबाई पोपेरे यांना जैवविविधतेच्या हानीबद्दल आणि त्यांच्या समुदायाच्या अन्न सुरक्षेवर होणार्‍या परिणामाबद्दल चिंता होती.
तिने स्वदेशी बियाण्यांची बचत करून लागवड करण्याचे ठरवले. तिने सर्व प्रदेशातून बिया गोळा केल्या आणि त्या स्वतःच्या शेतात वाढवायला सुरुवात केली. तिने इतर शेतकऱ्यांनाही देशी बियाण्यांचे जतन करण्याचे महत्त्व शिकवण्यास सुरुवात केली.
गेल्या काही वर्षांत राहीबाई पोपेरे यांनी 1,000 हून अधिक देशी बियांचे संकलन आणि जतन केले आहे. तिने तिच्या गावात बियाणे बँक स्थापन करण्यास मदत केली आहे, जिथे शेतकरी बियाणे मिळवण्यासाठी आणि शाश्वत शेती पद्धतींबद्दल जाणून घेऊ शकतात.
राहीबाई पोपेरे यांच्या कार्याची राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर ओळख झाली आहे. तिला भारतातील सर्वोच्च नागरी सन्मानांपैकी एक पद्मश्रीसह अनेक पुरस्कार मिळाले आहेत. ती यूएन फूड अँड अॅग्रीकल्चर ऑर्गनायझेशन (FAO) च्या सीड सिक्युरिटीवरील जागतिक तज्ञांची सदस्य आहे.
राहीबाई पोपेरे या जगभरातील शेतकरी आणि पर्यावरणवाद्यांसाठी प्रेरणास्थान आहेत. तिचे कार्य आपल्या अन्न पिकांची जैवविविधता टिकवून ठेवण्यासाठी आणि भावी पिढ्यांना पौष्टिक आणि शाश्वत अन्न मिळण्याची खात्री करण्यास मदत करत आहे. मित्रांनो तुम्‍हाला हा लेख कसा वाटला हे तुम्‍ही कमेंट करून सांगु शकता . धन्‍यवाद .
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत